Kanıksama ve Yadsıma Ne Demektir?
Günlük hayatımızda sıkça duyduğumuz bazı kelimeler, bazen anlamlarını tam olarak bilmeden kullandığımız kavramlar olabilir. Bu kelimelerden ikisi de “kanıksama” ve “yadsıma”. Peki, bu iki terim ne anlama gelir? Hayatımıza nasıl etki ederler? Gelin, bu sorulara bilimsel bir lensle yaklaşalım ve bu kavramları hem psikolojik hem de toplumsal boyutlarıyla keşfedelim.
Kanıksama Nedir?
“Kanıksama”, bir şeyin ya da bir durumun zamanla alışılmış, sıradan hale gelmesi anlamına gelir. Psikolojik açıdan bakıldığında ise kanıksama, bireyin bir durumu ya da olayı o kadar sık tekrar etmesiyle, o duruma karşı duyarsızlaşması ya da daha az tepki vermesi durumudur. Yani, bir durumu “kanıksamak”, artık o duruma alışmak ve onunla rahatça başa çıkabilmektir.
Bu durum, psikolojik olarak bir adaptasyon süreci olarak düşünülebilir. Örneğin, bir insan sürekli stresli bir ortamda çalışıyorsa, başta bu durum ona ağır gelebilir, ancak zamanla bu stresli ortamın bir parçası haline gelir ve stres seviyeleri düşer. Bu süreç, kanıksama ile gerçekleşir. İnsan, yaşadığı çevresel değişikliklere ya da zorluklara, psikolojik olarak adapte olur.
Kanıksama, bazen faydalı olabilir çünkü zorluklarla başa çıkmayı kolaylaştırır. Ancak, çok fazla kanıksama da olumsuz olabilir. Bir insan her şeye alıştığında, bazen önemli değişiklikleri fark etmeyebilir ya da yeni gelişmelere duyarsız kalabilir. Bu durum, özellikle toplumsal ya da kişisel gelişim açısından bazı sınırlamaları beraberinde getirebilir.
Kanıksamanın Psikolojik ve Toplumsal Boyutları
Kanıksama, toplumsal hayatta da karşımıza çıkar. Örneğin, bir toplum sürekli olarak şiddet, adaletsizlik ya da olumsuz durumlarla karşılaştığında, bu durumları kanıksayabilir. İlk başta şok edici ve rahatsız edici olan bir olay, zamanla toplumun büyük bir kısmı tarafından “normal” olarak kabul edilebilir. Bu, toplumsal duyarsızlaşmaya neden olabilir ve ciddi problemlerin görmezden gelinmesine yol açabilir.
Ancak, toplumsal düzeyde kanıksama, bilinçli olarak engellenebilir. İnsanlar farkındalık yaratma ve değişim için harekete geçtiklerinde, bir toplumun kanıksama eğilimleri kırılabilir.
Yadsıma Nedir?
“Yadsıma” ise, bir şeyi ya da durumu kabul etmeme, reddetme ya da inkar etme anlamına gelir. Psikolojik olarak yadsıma, bir bireyin bir gerçekliği ya da durumu kabul etmek yerine, tamamen göz ardı etmesidir. Yani, kişi yaşadığı olayı ya da duyguyu, farkında olmasına rağmen, kabul etmemek için çeşitli mekanizmalar geliştirebilir.
Yadsıma, bir savunma mekanizması olarak da tanımlanabilir. Örneğin, bir kişi zor bir haber aldığında, bu haberi önce inkar edebilir. Bu tür bir tepki, kişinin duygusal olarak o anki durumu kabul etmesini engeller ve duygusal acıdan kaçınmasına yardımcı olur. Ancak, uzun vadede yadsıma, problemlerin büyümesine ve kişinin duygusal anlamda daha zor bir duruma düşmesine neden olabilir.
Yadsıma ve Psikolojik İyileşme
Psikoloji literatüründe yadsıma, genellikle Freud’un savunma mekanizmaları arasında yer alır. Freud’a göre, yadsıma, kişinin yaşadığı travmatik olaylarla baş edebilmek için başvurduğu bir stratejidir. Kişi, olumsuz duygusal durumları ya da gerçekleri reddederek, geçici bir rahatlama sağlar. Ancak, yadsıma uzun vadede iyileşmeyi engeller, çünkü kişi problemi çözme yoluna gitmek yerine, onunla yüzleşmekten kaçınır.
Toplumsal açıdan bakıldığında ise yadsıma, bir toplumun yaşadığı büyük felaketleri ya da olumsuz durumları göz ardı etmesi şeklinde karşımıza çıkabilir. Örneğin, savaş ya da doğal felaketten sonra, bazı topluluklar bu olayları inkâr edebilir. Bu da toplumsal iyileşme sürecinin önünde bir engel oluşturur.
Kanıksama ve Yadsıma Arasındaki Farklar
Kanıksama ve yadsıma, iki farklı psikolojik ve toplumsal mekanizmayı temsil eder. Kanıksama, bir durumu zamanla alışmak ve daha az tepki vermekle ilgiliyken, yadsıma, bir durumu tamamen reddetmek ve kabul etmemekle ilgilidir. Kanıksama, bazen bir adaptasyon süreci olarak faydalı olabilir, ancak yadsıma, genellikle olumsuz bir durumu çözmeden reddetmek anlamına gelir ve uzun vadede zararlı olabilir.
Her iki kavram da, bireylerin ve toplumların yaşamını derinden etkileyebilir. Kanıksama, çevresel zorluklarla başa çıkmayı kolaylaştırsa da, bazen bir sorunu görmezden gelmeye neden olabilir. Yadsıma ise, zor bir gerçeği kabul etmeme eğilimidir ve bu da iyileşme sürecini engeller. Peki, sizce hangisi daha tehlikelidir? Kanıksama mı, yoksa yadsıma mı? Bu sorular, bu kavramları daha derinlemesine anlamamıza yardımcı olabilir.